Duitse clubschaatsen

Intussen begon wereldwijd de industriële revolutie op gang te komen. Via vooral de wereldtentoonstellingen kon kennis worden genomen van de ontwikkelingen elders. Ook de Duitse metaalwarenfabrieken namen gretig deel aan dit soort manifestaties en bouwden zo onder andere een exportpositie voor schaatsen op. Het 'made in Germany' was zo succesvol dat eind 1900 advertenties verschenen die waarschuwden voor Duitse imitaties van de traditionele Canadese (en inmiddels ook Amerikaanse) modellen.

Austria Patent schaatsen

Sinds de uitvinding van de geheel metalen club- en later hockeyschaatsen halverwege de 19e eeuw hebben verscheidene ontwerpers zich het hoofd gebroken over de vraag hoe je die verfoeide leren riemen kon vervangen. Zo ontstonden in eerste instantie verschillende constructies met klem- en schroefsystemen. Latere ontwerpers streefden ernaar het probleem van koude vingers in combinatie met de vaak zoekrakende sleutels voor de schroefsystemen te elimineren.

Gottfried Klotz, die in het toenmalige Kamnitz (thans Chemnitz) in de buurt van Dresden (toen nog in het Koninkrijk Bohemen) woonde, bedacht zo rond 1875 wat je zou kunnen noemen de ‘instapschaats'. Zijn uitvinding betrof een mechaniek dat je in de warme huiskamer kon afstellen en in een koude omgeving kon activeren door eenvoudig ‘in de schaats te stappen'.

Klotz besloot voor zijn ontwerp octrooi aan te vragen. Hoewel het voor de hand ligt dat hij dat eerst in Duitsland heeft gedaan, is daarvoor geen bewijs gevonden. Mogelijk was dit vanwege de toen nog verbrokkelde Duitse en Oostenrijkse keizerrijken niet zo eenvoudig. Wel is bekend dat hij op 23 april 1877 octrooi aanvroeg in Engeland en dat dit op 1 november 1877 werd verleend. Daarna volgde een octrooi in de Verenigde Staten van Amerika. Die aanvraag werd op 21 december 1877 ingediend en al op 29 januari 1878 gehonoreerd. De schaatsen werden vervolgens tijdens de Parijse Wereldtentoonstelling van 1878 tentoongesteld en bekroond met een 'diploma’.

Klotz verkocht de rechten waarschijnlijk exclusief aan de Gebrüder Barnewitz te Dresden. Deze onderneming deponeerde namelijk op 11 augustus 1880 het merkje met de gevleugelde instapschaats bij het Amtsgericht aldaar voor het gebruik ervan op schaatsen. De firma Barnewitz bedacht het merk Austria en zette het als ‘Patent Austria Skate’ op haar schaatsen (detail 1). Ze werden met name in Engeland een zodanig succes (detail 2) dat de Britse schaatsbond er expliciet reclame voor maakte. Hoe lang de schaatsen in productie zijn geweest is onbekend, maar dat ze ook in Nederland zijn verkocht is zeker. Zie de advertentie in de Rotterdamsche Courant van 18 januari 1887 (detail 3).

De afbeelding hiernaast laat een schaats zien die alle tekenen van de Austria schaats vertoont, maar geen enkele verwijzing naar de uitvinding van Klotz heeft. Het instapmechanisme en de veerconstructie berusten op hetzelfde principe, maar de 'haak' is bij deze schaatsen ‘naar voren gekeerd’. Dit model is waarschijnlijk in Engeland vervaardigd, al dan niet nadat het octrooi zijn geldigheid had verloren.