Schaatsen met lichtmetalen voetstapels

Afb. 1: Vonk schaatsen, rond 1930.

Om bij een laag gewicht toch de stijfheid en de duurzaamheid te verbeteren, experimenteerde de firma Vonk rond 1935 met aluminium voetstapels. Maar al snel bleek dit een misgreep en na een jaar of drie werden de schaatsen alweer uit de handel genomen. Sneeuw en ijsschraapsel bleken aan de voetstapels vast te vriezen, waardoor het contact tussen schoenen en voetstapels slecht was. Bovendien vertoonde het aluminium bij intens gebruik toch scheuren, waarschijnlijk omdat de legering te zacht was. Vonk maakte deze schaatsen in drie uitvoeringen: groen, rood en blauw. De groene en rode schaatsen zijn doorlopers. Het enige verschil tussen beide is dat de schaatsijzers van de groene schaatsen iets dunner zijn dan die van de rode. Dat maakte de groene schaatsen geschikt voor hard en de rode voor zachter ijs. Er waren liefhebbers, die op langere tochten beide soorten bij zich hadden. Ze begonnen dan 's ochtend met de groene en als er 's middags een zonnetje bijkwam, stapten ze over op de rode schaatsen. De blauwe schaatsen werden als 'gewone' Friese schaatsen aangeprezen, dat wil zeggen dat ze geen doorlopende schaatsijzers horen te hebben. Uit de foto blijkt dat er met de modellen wel eens gesjoemeld.

Fabricaat: E. Vonk, Oudeschoot.
Merk: zie detail 1.
Technische gegevens groene uitvoering: totale lengte: 39,5 cm; hoogte boven ijs: 3 cm; voetstapel: 29 cm schoenlengte x 5 cm breed; schaatsijzer: 16 mm hoog x 1,5 mm dik; gewicht: 310 g.
Technische gegevens rode uitvoering: totale lengte: 39 cm; hoogte boven ijs: 3,2 cm; voetstapel: 28 cm schoenlengte x 5 cm breed; schaatsijzer: 18 mm hoog x 2 mm dik; gewicht: 320 g.
Technische gegevens blauwe uitvoering: totale lengte: 38 cm; hoogte boven ijs: 3 cm; voetstapel: 26,5 cm schoenlengte x 5 cm breed; schaatsijzer: 16 mm hoog x 2mm dik; gewicht: 305 g.

Afb. 2: Rode model Vonk

Afb. 3: Blauwe model Vonk.

Kort nadat de firma Vonk de aluminium schaatsen op de markt had gebracht, kwam ook Batavus, Heerenveen met een dergelijke uitvoering. Batavus maakte gebruik van een speciale legering, die silumin werd genoemd, een samentrekking van silicium en aluminium. De toevoeging van silicium maakte het aluminium harder, maar het bezwaar van het aanvriezen van ijsschraapsel bleef bestaan. Ook Batavus maakte de aluminium schaatsen in twee uitvoeringen: blauw en rood. Ze kwamen op de markt toen het experiment van Vonk al goeddeels was mislukt. Er zijn er dan ook heel weinig van verkocht

Afb. 4: Blauwe model Batavus.

Afb. 5: Rode model Batavus.

Afb. 6: Aluminium schaatsen van De Boer, 1935.

De aluminium schaatsen oefenden een zekere aantrekkingskracht uit op Berend de Boer die in 1935 van Finsterwolde naar Winschoten (beide in Groningen) verhuisde en daar een nieuwe fabriek opzette. Het verhaal gaat dat hij op lepe wijze trachtte Batavus het geheim van de aluminiumlegering te ontfutselen door als toevallige voorbijganger belangstelling voor de aluminium schaatsen te veinzen en vervolgens honderduit te vragen. Feit is dat het patroon in de voetstapels sterk overeenkomt met dat van Batavus. Omdat voor het maken van de voetstapels kostbare mallen nodig zijn en de gebruikte persgiettechniek speciale machines vereist, lijkt het erop dat alle aluminium voetstapels, dus ook die van Vonk, bij een en dezelfde toeleverancier zijn gemaakt. Dat is vermoedelijk de Aluminium Industrie te Vaassen geweest.

Fabricaat: B. de Boer, Winschoten
Merk: Vliegende Hollander WG (WG=Wettig Gedeponeerd); zie detail 4 en 5.
Technische gegevens groene uitvoering: totale lengte: 38 cm; hoogte boven ijs: 2,5 cm; voetstapel: 27 cm schoenlengte x 5 cm breed; schaatsijzer: 15 mm hoog x 2 mm dik; gewicht: ca. 310 g.

Het spreekt vanzelf dat aluminium schaatsen relatief duur waren en dus bestemd voor de echte liefhebbers.