Schaatsen voor militair gebruik

Dit paar schaatsen lijkt speciaal voor militair gebruik te zijn gemaakt. Zowel de degelijke uitvoering als de kleur wijzen daarop. Deze schaatsen werden in België aangekocht en werden daarom vermoedelijk gebruikt door het Belgische leger.

Fabricaat: onbekend.
Merk: geen.
Technische gegevens: totale lengte: 42 cm, hoogte boven ijs: 4,2 cm; voetstapel: 31 cm lang x 6,5 cm breed; schaatsijzer: 21 mm hoog x 8,5 mm dik; gewicht: 740 g inclusief montuur.

---

Hollandse waterlinie

De bewoners van de lage landen hebben van oudsher een haat-liefdeverhouding met het water. Het water neemt en het water geeft, zegt men wel. Water is enerzijds een geduchte vijand omdat het kan leiden tot overstromingen en verdrinkingen, maar anderzijds een goede vriend vanwege het vervoer en de visvangst. Nederland dankt zijn bestaan en welvaart voor een belangrijk deel aan de waterrijkheid. Sterker nog: water speelde een cruciale rol bij het ontstaan van eerst de Republiek en later het Koninkrijk der Nederlanden, namelijk vanwege de geniale gedachte om tijdens oorlogen het water te gebruiken als verdedigingssysteem tegen vijandelijke legers. In een tijd dat er nog geen vliegtuigen bestonden en paarden de functie van tank vervulden, werd de vijand afgeweerd door de beschermende dijken door te steken en grote delen van het laag gelegen land onder water te laten lopen. Daarmee werd het optrekken van de vijand vrijwel onmogelijk gemaakt, omdat waden door het water zwaar werk is. Bovendien zorgt het ervoor dat hoogteverschillen in de bodem niet zichtbaar zijn en zo tot verrassende situaties kunnen leiden. Daardoor konden met relatief weinig inzet vele kilometers slagveld op eenvoudige wijze worden verdedigd. Zelfs in de Tweede Wereldoorlog heeft dit taktische element nog een rol gespeeld.

---

Ook in wintertijd was de waterlinie een geducht verdedigingselement. Het ijs bood de vijand weinig mogelijkheden. Het spiegelgladde oppervlak bemoeilijkte het voortbewegen en de draagkracht van het ijs was een onzekere factor. Buitenlandse troepen met ijzerbeslag onder de laarzen waren dan ook geen partij voor schaatsende schutters.

Schaatsen in oorlogstijd

Ook voor de oorlog van 1940-45 werd er door het Nederlandse leger geoefend in het zich verplaatsen op schaatsen, zoals uit de onderstaande krantenfoto's blijkt.

De foto's laten zien dat de militairen verschillende soorten schaatsen aan hebben. Blauw (Van glis tot klapschaats, 2000) maakt in zijn beschrijvingen van Nederlandse schaatsenmakers op verscheidene plaatsen melding van oude voorraden van de Nederlandse schaatsenfabrieken, die in de winter van 1939-1940 door de overheid werden opgekocht om het leger van schaatsen te voorzien. Schaatsen behoorden toen dus niet (meer) tot de persoonlijke standaarduitrusting (PSU). Dat lijkt in de jaren daarvoor anders te zijn geweest, getuige de onderstaande prent uit 1895 van een defilé van een peloton grenadiers voor de Koninklijke Hoogheden Emma en Wilhelmina (bij mogelijk een Duits statiebezoek).

En hieronder nog een van een exercitie die al rond 1750 werd gehouden op de bevroren Merwede voor Dordrecht.

Dat ook elders met schaatsen uitgeruste legeronderdelen bestonden laten de onderstaande prenten zien. Afbeelding 7 betreft een exercitie van de First Lincoln Rifle Volunteers in 1861 en afbeelding 8 laat hetzelfde zien van de First Huntingdonshire Rifle Volunteers in 1871.