Gewone Friese model

Wanneer de Friese schaatsen hun karakteristieke model hebben gekregen is onbekend, maar zeker is dat ze tussen het midden van de 18e eeuw en het midden van de 20e eeuw nauwelijks veranderd zijn. Ze worden gekenmerkt door een geheel met hout bekleed schaatsijzer. Oude Friese schaatsen hebben, evenals Hollandse krulschaatsen, hoog oplopende punten en onder de hak eindigende schaatsijzers. Voor het rijden van de in Friesland populaire korte baanwedstrijden werden wel schaatsen gemaakt met speciale korte halzen.

Dit is het basismodel van het Gewone Friese model: een zogeheten 'korte hak' en een langzaam oprijzende hals die eindigt in een relatief hoge, met hout beklede punt. Hoe hoger de punt, hoe ouder de schaatsen. Een dergelijk paar kostte in 1890 inclusief een eenvoudige binding 3,50 gulden. Een hele investering gelet op het gemiddelde weekloon van 12-14 gulden. Dit paar heeft een messing knopje (eikeltje) op de punten. Dat werd mode in de tweede helft van de 19e eeuw. Tot dan eindigde het ijzer in een vrij  scherpe punt (detail 1), die later wel werd teruggebracht tot een gesmeed balletje of driehoekje (detail 2). De scherpe punten konden gemakkelijk verwondingen veroorzaken en werden op zeker moment verboden. De messing knopjes werden toegeleverd door de toen al belangrijke Duitse metaalwarenindustrie. Rond 1920 verdwenen de eikeltjes om plaats te maken voor een houten krulletje (detail 3). Na circa 1950 bleef tenslotte een eenvoudig rechte hals over (detail 4).
Het schaatshout van dit paar is voorzien van drie sleuven om riempjes door te halen. Dit wijst op het gebruik van deze schaatsen in Zuid-Holland; in Friesland waren twee sleuven gebruikelijk.

Fabricaat: onbekend.
Merk: geen.
Technische gegevens: totale lengte: 44 cm, hoogte boven ijs: 4 cm; voetstapel: 33 cm lang, 6 cm breed; schaatsijzer: 15 mm hoog, 4 mm dik; gewicht: 240 g.

Deze foto laat zien hoe de Gewone Friese schaatsen er aan het begin van de 20e eeuw uitzagen. Hoewel... dit paar heeft een voetstapel met een 'uitgewerkt' voetbed. Daardoor is er beter contact tussen schoenen en schaatsen en dus met het ijs. Het spreekt vanzelf dat deze bewerking de schaatsen duurder maakte. De afbeelding laat dus een luxe uitvoering, met bovendien een vioolvormig voetblad, zien; bij de standaarduitvoering is het schaatshout recht.

Fabricaat: Firma B.O. Lantinga, Warga.
Merk: zie detail 5.
Technische gegevens: totale lengte: 40,5 cm; hoogte boven ijs: 3,3 cm; voetstapel: 28 cm schoenlengte x 5 cm breed; schaatsijzer: 15 mm hoog, 2,5 mm dik; gewicht: 240 g.