Friese noren

Friese noren danken hun naam aan de imitatie van de buisvorm van de voetstapels van de metalen Noorse baanschaatsen met vaste schoenen. Het waren relatief goedkope producten, in de Nederlandse traditie van houten schaatsen. De schaatsen waren geheel teruggebracht tot hun essentie: zo licht mogelijke voetstapels zonder tierelantijnen. De voetstapels sloten zo goed mogelijk aan op de schoenzolen om de krachten zo effectief mogelijk op het ijs over te brengen. Het achtereinde werd begrijpelijkerwijze vaak aangeduid als staartje. Ze zijn een verdere ontwikkeling van de Friese laagspringers. Aan dit model is de naam van mr. A. Stheeman verbonden, die zich waarschijnlijk mede heeft laten inspireren door de Amerikaanse baanschaatsen, waarmee dankzij de toenemende internationale contacten aan in het eind van de 19e eeuw werd kennisgemaakt. Friese noren werden in de wandeling doorgaans houten noren genoemd, maar ook komt de benaming Stheemanschaatsen voor. Het waren decennialang de Nederlandse toer- en wedstrijdschaatsen bij uitstek.

---

Hoewel er geen bewijs voor is, wordt algemeen aangenomen dat de eerste houten noren rond 1890 werden geproduceerd door de Firma A.K. Hoekstra te Warga. Zij zijn echter tot circa 1965 door alle schaatsenproducenten in enorme aantallen verkocht.

Fabricaat: Firma A.K. Hoekstra & Co., Warga.
Merk: zie detail 1.
Technische gegevens: totale lengte: 40 cm; hoogte boven ijs: 3,3 cm; voetstapel: 28 cm schoenlengte x 6 cm breed; schaatsijzer: 11 mm hoog, 2,8 mm dik; gewicht: 270 g.

Toenemende welvaart en productie in lagelonenlanden brachten de geheel metalen Noorse schaatsmodellen met vaste schoenen steeds meer binnen de budgettaire mogelijkheden van de gemiddelde Nederlander. Het betekende de nekslag voor de kleine Nederlandse schaatsenfabriekjes op ambachtelijk niveau. De grootste fabriek, die van Nooitgedagt in IJlst, deed met de Combinoor nog een uiterste poging om de ontwikkeling voor te blijven en ontwierp een hybride product met een houten voetstapel op in buizen gevatte schaatsijzers. Volgens kenners de ultieme houten schaats, maar het mocht niet helpen. Het inmiddels 'koninklijk' geworden honderd jaar oude bedrijf stopte in 1965 noodgedwongen met het maken van schaatsen.

Fabricaat: N.V. J. Nooitgedagt & Zn, IJlst
Merk: zie detail 2.
Technische gegevens: totale lengte: 45 cm; hoogte boven ijs: 4,6 cm; voetstapels: 30 cm schoenlengte x 6,5 cm breed; schaatsijzers: 25 mm hoog, 1,7 mm dik; gewicht: 435 g.